Dobrovoljno davanje krvi i komponenata krvi
Ko može biti davalac krvi, a ko primalac krvi?
Prema odredbama Zakona o transfuzijskoj medicini, davanje krvi i komponenata krvi je dobrovoljno, neplaćeno i anonimno.
Davaoci krvi ili komponenata krvi
Davaoci krvi i komponenata krvi mogu biti sva zdrava lica od 18 do 65 godina starosti, za koje je nadležni doktor medicine pregledom utvrdio da ne postoje medicinski razlozi koji bi mogli ugroziti zdravlje davaoca i primaoca krvi i komponenata krvi. U određenim slučajevima i maloletna lica mogu biti davaoci krvi i komponenata krvi, pri čemu je potrebna pismena saglasnost roditelja odnosno staratelja. Pre svakog davanja krvi ili komponente krvi lice koje hoće da da krv ili komponente krvi, daje pismenu saglasnost za davanje krvi ili komponenata krvi.
Pre svakog davanja krvi ili komponente krvi, doktor medicine obavezan je da proceni prihvatljivost davaoca krvi ili komponente krvi, na osnovu prikupljenih podataka putem upitnika i zdravstvenog pregleda lica koje pristupa davanju krvi ili komponente krvi.
Doktor medicine ne sme dozvoliti uzimanje krvi ili komponente krvi, ako prema kriterijumima za prihvatljivost davalaca krvi ili komponente krvi utvrdi da tom licu treba privremeno ili trajno zabraniti davanje krvi ili komponente krvi. Ovlašćena transfuzijska ustanova mora imati procedure za procenu svih davaoca krvi ili komponenata krvi. Primaoci krvi ili komponenata krvi
Upitnik za davaoca krvi ili komponenata krvi
Primalac krvi ili komponenata krvi je lice koje je primilo transfuziju krvi ili komponentu krvi, u svrhu lečenja. Nadležni doktor medicine, mora pismeno obavestiti primaoca krvi ili komponente krvi, pre nego što primi krv ili komponentu krvi, o potrebi i proceduri postupka transfuzije krvi, o svim posledicama primanja krvi ili komponente krvi kako bi primalac mogao doneti odluku o prihvatanju, odnosno neprihvatanju predložene medicinske mere. Primalac krvi ili komponente krvi mora, pre nego što primi krv ili komponentu krvi, u pismenom obliku potvrditi da je obavešten o primanju krvi ili komponente krvi, kao i o svim posledicama i da za istu daje saglasnost.
Ako je primalac krvi ili komponenata krvi dete ili lice lišeno poslovne sposobnosti, može da primi krv ili komponentu krvi tek nakon datog obaveštenja i pismene saglasnosti njegovog roditelja ili staratelja. Nadležni doktor medicine koji smatra da roditelj ili staratelj ne postupa u najboljem interesu deteta ili lica lišenog poslovne sposobnosti dužan je da o tome odmah obavesti organ starateljstva. Dete koje je navršilo 15. godinu života i koje je sposobno za rasuđivanje, pre nego što primi krv ili komponentu krvi, može samo dati pismenu saglasnost. Kad primalac krvi ili komponenata krvi koji je bez svesti, ili iz drugih razloga nije u stanju da da saglasnost, hitno prima krv i komponente krvi bez njegove saglasnosti, na osnovu mišljenja nadležnog doktora medicine koji pruža hitnu medicinsku meru.
Testiranje krvi i komponenata krvi
Svaka prikupljena jedinica krvi i komponenta krvi mora biti testirana, najmanje na:
1) ABO, Rh D krvnu grupu i skrining klinički značajnih antitela;
2) krvlju prenosive bolesti, i to:
– HIV1/ 2 (Anti HIV 1/2),
– hepatitis B (HBs Ag),
– hepatitis C (Anti HCV),
– sifilis.
Koja prava ostvaruju dobrovoljni davaoci krvi?
Zdravstvena zaštita
Prema odredbama Pravilnika o sadržaju i obimu prava na zdravstvenu zaštitu iz obaveznog zdravstvenog osiguranja i o participaciji za 2021. godinu, predviđeno je da dobrovoljni davaoci krvi koji su krv dali deset i više puta, osim za lekove sa Liste lekova, kao i za medicinska sredstva, kao i dobrovoljni davaoci krvi koji su krv dali manje od deset puta, osim za lekove sa Liste lekova, kao i za medicinska sredstva, u roku od 12 meseci posle svakog davanja krvi, jesu osigurana lica kojima se obezbeđuje zdravstvena zaštita iz sredstava obaveznog zdravstvenog osiguranja u punom iznosu, bez plaćanja participacije.
Usluge za koje dobrovoljni davaoci krvi uz overenu zdravstvenu knjižicu i uput ne plaćaju participaciju:
- stacionarno lečenje - po bolničkom danu
- rehabilitacija u stacionarnoj zdravstvenoj ustanovi - po bolničkom danu
- pregled i lečenje od strane izabranog lekara i lekara specijaliste - po pregledu
- kratka poseta izabranom lekaru
- sve laboratorijske usluge - po uputu (uključujući mikrobiologiju, parazitologiju, histopatologiju i citologiju)
- rendgenski pregled i snimanje - po uputu
- pregled na ultrazvučnom aparatu - po uputu
- pregled - po uputu:
- na skeneru i osteodenzitometru
- na PET skeneru (pozitronska emisiona tomografija)
- na magnetnoj rezonanci
- pregled i terapiju u nuklearnoj medicini - po uputu
- ostale dijagnostičke usluge - po uputu (holter, endoskopija, EKG, spirometrija i dr.)
- rehabilitaciju u ambulantnim uslovima (jednodnevne terapijske usluge)
- pregled i lečenje u dnevnoj bolnici - po danu
- hirurške zahvate van operacione sale
- kućno lečenje - po danu
- sanitetski prevoz koji nije hitan:
- na području opštine, grada
- van opštine na području filijale
- van područja filijale do zdravstvene ustanove u koju je osigurano lice upućeno
- hirurške korekcije koje imaju za cilj korekciju urođenih anomalija koje prouzrokuju funkcionalne smetnje i korekcije nakon teških povreda, odnosno bolesti koje su neophodne za uspostavljanje bitnih funkcija organa i delova tela
Oblast rada
Prema odredbama Zakona o radu, članom 77. je predviđeno da zaposleni ima pravo na odsustvo sa rada uz naknadu zarade (plaćeno odsustvo) u trajanju od dva uzastopna dana za svaki slučaj dobrovoljnog davanja krvi računajući i dan davanja krvi.
* Napomena: Navedena prava davaoci ostvaruju na osnovu knjižice dobrovoljnog davaoca krvi. Za tumačenje navedenih odluka možete se obratiti Republičkom fondu za zdravstveno osiguranje, Beograd, 011 205 3830, 011 2646 022. Zbog nepoštovanja navedenih odluka možete se obratiti Zdravstvenoj inspekciji Ministarstva zdravlja Republike Srbije, 011 361 3734, 011 361 6540, ili zaštitniku pacijentovih prava u nadležnoj zdravstvenoj ustanovi.
